CÁC KHÁNG SINH NHÓM AMINOGLYCOSIDE

  Các aminoglycoside là các kháng sinh diệt khuẩn phổ rộng, hấp thu rất kém qua đường uống và do đó được dùng đường tiêm cho điều trị nhiễm trùng toàn thân hoặc dùng tại chỗ. Phổ tác dụng bao hàm hầu hết các trực khuẩn Gram âm và tụ cầu, nhưng không tác dụng với liên cầu và các vi khuẩn kị khí. Hoạt tính trên liên cầu thường có thể được cải thiện thông qua việc dùng kết hợp với penicillin, do chúng có tác dụng hiệp đồng.

Bảng tổng quát tương đối phổ tác dụng và tác dụng phụ của các kháng sinh aminoglycoside

  Các aminoglycoside thâm nhập kém vào tế bào động vật có vú và do đó đây là điểm hạn chế trong điều trị các nhiễm trùng gây ra bởi các loài vi khuẩn nội bào (intracellalar bacteria). Một vài thuốc trong nhóm cho thấy hoạt tính quan trọng chống lại Mycobacterium tuberculosis hay Pseudomonas aeruginosa. Tất cả đều có độc tính đáng chú ý ảnh hưởng đến tai trong và thận.

  Việc sử dụng streptomycin hiện đã trở nên hạn chế khi xuất hiện các kháng sinh aminoglycoside khác, nhưng nó vẫn là một phần trong các phác đồ điều trị lao được khuyến cáo bởi Tổ chức Y tế Thế giới.

  Neomycin gây độc cho tai cao nhất trong số các aminoglycoside và bây giờ ít được sử dụng, ngoại trừ trong các chế phẩm dùng tại chỗ, mặc dù việc sử dụng này không được khuyến khích bởi nguy cơ gia tăng các chủng đề kháng aminoglycoside. Neomycin cũng được dùng đường uống cùng các thuốc khác để tiệt trùng ruột (ví dụ, trước phẫu thuật vùng bụng hoặc ở bệnh nhân cần chăm sóc tích cực), nhưng nhờ không có tác dụng trên vi khuẩn kị khí nên hầu hết hệ khuẩn chí ở ruột không bị ảnh hưởng, và cách dùng này cũng không có nguy cơ gây độc toàn thân.

Tổng hợp các ứng dụng chính của các kháng sinh nhóm aminoglycoside

  Phổ hoạt tính của kanamycin tương tự streptomycin (và bao hàm M. tuberculosis) nhưng vẫn có tác dụng đối với các chủng đề kháng streptomycin và dường như ít gây tổn thương tiền đình hơn. Kanamycin giờ đây dần được thay thế bởi gentamicin và tobramycin, do 2 thuốc này có hoạt tính tốt hơn trên nhiều chủng enterobacteria, và quan trọng hơn là trên Ps.aeruginosa. Đây là một yếu tố chính cho việc dùng phổ biến của 2 thuốc này trong điều trị theo kinh nghiệm các nhiễm trùng nặng trước khi có kết quả xét nghiệm vi sinh.

  Amikacin là dẫn xuất aminoglycoside bán tổng hợp được phát triển để chống lại phần lớn các enzyme biến đổi aminoglycoside, mặc dù có hoạt tính nội tại kém hơn gentamicin hoặc tobramycin. Amikacin hiện được sử dụng rộng rãi nhất và phổ biến trong trường hợp có lo ngại đề kháng gentamicin.

  Spectinomycin chỉ được dùng trong điều trị lậu ở bệnh nhân dị ứng với penicillin hoặc lậu cầu đề kháng penicillin và các liệu pháp điều trị khác.

Tham khảo:
Peter Davey et al (2015). Antimicrobial Chemotherapy 7e, Oxford University Press, p.24-28.